1.6. Pojam kiselina, baza i soli prema teoriji elektrolitičke disocijacije

            Izuzimajući soli, elektroliti se dele na kiseline, baze i amfoterne hidrokside.

            Karakteristična svojstva kiseline ispoljavaju u vodenom rstvoru, disosujući na vodonični jon proton, koji je nosilac kiselosti i čija je koncentracija veća nego u čistoj vodi, i na kiselinski ostatak, na primer:

            hlorovodonična (hloridna) kiselina: HCl → H⁺ + Cl^-

                         HCl + H₂O ↔ H₃O⁺ + Cl^-

            sumporna (sulfatna) kiselina:          H₂SO₄→ 2H⁺ + SO₄^2-

                          H₂SO₄ + 2H₂O ↔ 2H₃O⁺ + SO₄^2-

pri čemu se disocijacija poliprotonskih kiselina ne odigrava u jednom stepenu, već u više stepeni, što je regulisano odgovarajućim konstantama disocijacije, na primer:

H₂SO₄ ↔ H⁺ + HSO₄^2- - hidrogensulfat- jon (kiseli sulfat, sa vrednošću K₁)

HSO₄^- ↔ H⁺ + SO₄^2- sulfat jon (sa vrednošću K₂)

            Slobodni proton, H⁺, ne postoji u znatnoj koncentraciji u vodenom rastvoru (verovatnoća postojanja protona u rastvoru je 1:10¹⁹⁰), već je vezan sa vodom u obliku hidronijum jona (slika 3) ili hidroksonijum jona (pravilan naziv) – H₃O⁺. Kod hidronijum jona se javlja analogna situacija kao i kod kompleksnih jedinjenja, sa tim što je u njemu proton graditelj kompleksa- oksidacioni broj 1, i vezuje jedan ligand- koordinacioni broj 1. Prema novijoj nomenklaturi, kiseline su i dobile naziv po svom kiselinskom ostatku, odnosno po solima koje grade. Na primer, kiselinski ostatak HCl je Cl^—hloridni jon (soli hloridi), pa se još i hlorovodonična kiselina naziva još i hloridna i dr.

Slika 3. Hidronijum jon

            Baze se definišu kao elektroliti koji u vodenom rastvoru isključivo disosuju na OH^- jone kao anjonski deo i katjonski deo (uglavnom katjoni metala, mada mogu biti i grupe atoma, na primer NH₄⁺, kao na primer:

                      natrijum- hidroksid:                NaOH→ Na⁺+ OH^-.

            Jačina baza zavisi od koncentracije OH^- jona koji su nastali disocijaciojom u rastvoru, pa se, prema broju OH^- jona, baze dele na monokisele (npr. NaOH) i polikisele (Ca(OH)₂) i druge. Takođe se koristi i terminologija monoprotonske i poliprotonske baze.

            Hidroksidi nekih metala se ubrajaju u amfoterne elektrolite jer ispoljavaju kako svojstva kiselina tako i svojstva baza u isto vreme, tj. ispoljavaju dvostruki hemijski karakter: kao kiseline oslobađaju H⁺ jon, a kao baze oslobađaju OH^- jone:

R⁺+OH^- ↔ R-OH↔ H-OR↔ H⁺+ RO^-.